Hoe is dat mogelijk geweest? Hoe kunnen mensen tot zoodanige laagheid vervallen, mensen nog wel van een volk dat nog niet zo heel lang geleden van cultuur niet verstoken is geweest?
Wanneer men antwoordt, dat wij met misdadigers te doen hebben, is dat een kwalificatie en geen verklaring. En wij zouden daarmede nog vrede kunnen hebben indien het individuele gevallen gold. Maar het gaat niet om enkelingen of tientallen, maar om een volkskern van honderdduizenden en wellicht miljoenen, zo niet om de meerderheid van een groot volk. Vergeten wij vooral niet, dat de zaak met haat en verguizing, met represailles en met straf - waarover wij het hier niet willen hebben - niet is afgedaan. Het is van het grootste belang te weten wat dat voor een mens was, die Joseph Kramer, of de Scharführer Heinz en Fritz en Rau en Lübbe of de Sturmführer X of N. Het gaat namelijk niet om de beoordeling van hem, maar van ons.
Is hij een Duitser en is hij elders ondenkbaar? Of kan hij, of iemand die op hem ljikt, onder bepaalde omstandigheden overal voorkomen?
Abel J. Herzberg (1946)
Amor Fati - zeven opstellen over Bergen-Belsen -
Uit: Scharführer X